Η δυστυχής Ένωση. Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα μεγάλη συμφωνία
μετ.: Κώστας Καλτσάς
εκδ. Πατάκη, σελ. 136
Πρόσφατα στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναρτήθηκε μία λίστα που περιέχει τα «100 αξιοσημείωτα βιβλία για την Ευρώπη». Πρόκειται για βιβλία τα οποία ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Martin Schultz, ελπίζει ότι «θα συμβάλουν στην παροχή ερεθισμάτων για την εξεύρεση λύσεων όσον αφορά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει τώρα η Ε.Ε.». Το μοναδικό ελληνικό όνομα που συναντούμε στη λίστα είναι του Λουκά Τσούκαλη, με το βιβλίο «The EU in a world in transition: Fit for what purpose? » (PolicyNetwork, 2009), το οποίο επιμελήθηκε.
Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, καθώς ο Λ. Τσούκαλης αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής του δραστηριότητας σε θέματα που αφορούν την Ευρώπη και την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Εκτός όμως από αυτό, είναι και ένας διανοούμενος με συχνές πολιτικές παρεμβάσεις από τις σελίδες αυτής εδώ της εφημερίδας.
Το τελευταίο του βιβλίο, «Η δυστυχής Ενωση. Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα συμφωνία», που εκδόθηκε πρώτα στα αγγλικά και στη συνέχεια μεταφράστηκε σε πέντε ακόμη γλώσσες, συνδυάζει αυτές τις δύο ιδιότητες, του επιστήμονα και του διανοούμενου.
Πρόκειται για ένα επιστημονικό δοκίμιο με σαφή πολιτική θέση, με το οποίο ο συγγραφέας συμμετέχει στον διάλογο που έχει ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη με κείμενα όπως το «Προς μία ένωση του ευρώ», του γερμανικού ομίλου Gliniecker, και το «Μανιφέστο για μια πολιτική ένωση του ευρώ», που ήταν η απάντηση μιας ομάδας Γάλλων διανοουμένων σε αυτό. Εξάλλου, όπως ο ίδιος ομολογεί στην εισαγωγή, ποτέ δεν του άρεσαν οι αναλύσεις στον χώρο των κοινωνικών επιστημών που προσποιούνται ότι είναι ιδεολογικά ή επιστημονικά ουδέτερες.
Η περίοδος στην οποία εκδόθηκε δεν είναι τυχαία. Οι αυριανές ευρωεκλογές έχουν αυξημένη σημασία για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ο συγγραφέας δεν κρύβει την ανησυχία του για την αύξηση του εθνικισμού και του λαϊκισμού, καθώς και για την καταγραφή της μείωσης της λαϊκής υποστήριξης στην ενοποίηση.
Ισορροπία τρόμου
Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, με τα τρία πρώτα να θέτουν το πλαίσιο της συζήτησης. Τη συνοπτική, αλλά περιεκτική, περιγραφή της Ευρώπης πριν από την κρίση, ακολουθεί μια εκτενέστερη καταγραφή των αιτιών που την προκάλεσαν και των τρόπων αντιμετώπισής της.
Παρότι ευρωπαϊστής, ο Τσούκαλης δεν διστάζει να επικρίνει όσες από τις αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη διαδικασία ενοποίησης θεωρεί λανθασμένες.
Η ανάλυση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, για παράδειγμα, γίνεται αφορμή για να αναφερθεί σε δομικά προβλήματα της Ενωσης, τα οποία είτε ενέτειναν την κρίση είτε δυσχέραιναν την αντιμετώπισή της. Καταλήγει έτσι, πως βρισκόμαστε σε μια «ισορροπία τρόμου», στην οποία, ενώ οι Ευρωπαίοι κατανοούν ότι χρειάζεται ισχυρότερη ένωση, δεν αισθάνονται πολιτικά έτοιμοι γι’ αυτήν. Ετσι, προτείνει την υιοθέτηση ενός νέου ευρωπαϊκού σχεδίου, που θα βασίζεται σε μια νέα μεγάλη συμφωνία για την Ευρώπη.
Αυτή η συμφωνία είναι και ο πυρήνας του βιβλίου-παρέμβαση του Λ. Τσούκαλη. Βασική αρχή της είναι ότι δεν μπορεί να υπάρχει «κοινό νόμισμα χωρίς κράτος». Αυτό μπορεί να επιλυθεί αρχικά με κάποια μορφή δημοσιονομικής ένωσης και στη συνέχεια με σταδιακή εξάλειψη του διακυβερνητικού τρόπου αποφάσεων και ισχυροποίηση των κοινών θεσμικών οργάνων. Οσον αφορά την οικονομία, ο Λ. Τσούκαλης πιστεύει ότι η δημοσιονομική εξυγίανση είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να υπάρξει μέριμνα και για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Ιδιαίτερη είναι η σημασία που δίνει στη διατήρηση του κοινωνικού κράτους, που ήταν πάντα χαρακτηριστικό των ευρωπαϊκών κρατών, αλλά και στην ανεργία, ειδικά των νέων, που πρέπει να μειωθεί. Τέλος, υποστηρίζει τη δημιουργία μιας νέας συνθήκης του ευρώ, ταυτόχρονα με τη δημιουργία νέων θεσμικών οργάνων, αποκλειστικά για την Ευρωζώνη, τα οποία θα υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο. Ειδικότερα, υποστηρίζει τη δημιουργία ενός Κοινοβουλίου για τις χώρες του ευρώ.
Η τελευταία είναι μάλλον και η πιο αμφιλεγόμενη πρόταση του δοκιμίου, καθώς η ύπαρξη ενός τέτοιου οργάνου θα ενισχύσει τις φωνές που μιλούν για Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Ενδιαφέρον έχει, ωστόσο, η αναφορά του Λ. Τσούκαλη στις χώρες που δεν είναι έτοιμες να δεχθούν τη νέα συνθήκη. Αυτές δεν θα πρέπει να αποξενωθούν από την Ε.Ε. Αντίθετα, θα πρέπει να υπάρχει χώρος σε αυτήν και για όσες επιθυμούν να μείνουν έξω από το ευρώ και το επόμενο στάδιο της ολοκλήρωσης.
Παρότι οι αυριανές εκλογές είναι ιδιαίτερα κρίσιμες, καθώς πρόκειται για τις πρώτες εκλογές της Ευρώπης μετά την κλιμάκωση της οικονομικής κρίσης, λίγοι είναι οι Ελληνες πολιτικοί που συζητούν για τα ευρωπαϊκά θέματα. Σύμφωνα με τον Λ. Τσούκαλη, αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Γι’ αυτό, υποστηρίζει ότι «τώρα είναι ίσως η στιγμή που διανοούμενοι και γνώστες των ευρωπαϊκών θεμάτων έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στη διαμόρφωση της ατζέντας». Και ο συγγραφέας κάνει ακριβώς αυτό.
Διαβάστε επίσης:
– «Προς μία ένωση του ευρώ»
– «Μανιφέστο για μια νέα πολιτική ένωση του ευρώ»
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, Τέχνες και Γράμματα, 24.05.2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου