Δεν είναι από σύμπτωση - Ιαπωνικό χρονικό
μτφρ.: Παναγιώτης Ευαγγελίδης
εκδ. Άγρα, σελ. 137
Η 11η Μαρτίου του 2011 είναι μια ημερομηνία που σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία της Ιαπωνίας. Eίναι η μέρα που ολόκληρη η χώρα ταρακουνήθηκε από έναν σεισμό 9 Ρίχτερ, και το τσουνάμι που προκλήθηκε, χτύπησε τις ανατολικές ακτές προκαλώντας μεγάλες καταστροφές και αναρίθμητους θανάτους.
Η Ριόκο Σεκιγκούτσι, ποιήτρια και μεταφράστρια, βρισκόταν στο Παρίσι –όπου ζει από το 1997– την ημέρα του σεισμού. Το παρόν βιβλίο είναι μια ημερολογιακή καταγραφή 40 ημερών, από την παραμονή του σεισμού ώς τις 30 Απριλίου. Δημιουργήθηκε αρχικά από την ανάγκη της Σεκιγκούτσι να καταγράψει τις σκέψεις, τους φόβους και την ανησυχία της. Γεγονότα τόσο καταστροφικά, φέρνουν αναπόφευκτα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όχι μόνο τους άμεσα πληγέντες, αλλά ακόμα και εκείνους που δυνητικά θα μπορούσαν να είχαν πληγεί.
Αυτό συμβαίνει και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Η συγγραφέας και άλλοι συμπατριώτες της που ζουν στη Γαλλία γίνονται ξαφνικά πρωταγωνιστές των συζητήσεων, αποδέκτες ανησυχίας και συμπαράστασης από φίλους, αλλά και επιθετικών συμπεριφορών από αγνώστους – χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας Γάλλος που άλλαξε τραπέζι γιατί φοβόταν πως μια φίλη της Σεκιγκούτσι είναι «ραδιενεργή».
Την αφήγηση διαπερνά η πολλαπλώς εκπεφρασμένη ανησυχία και ο φόβος για τους συγγενείς της τον πρώτο καιρό, και για ολόκληρη τη χώρα αργότερα. Οσο περνούν οι μέρες εγκυμονεί ο κίνδυνος μιας ακόμα μεγαλύτερης, πυρηνικής, καταστροφής. Πολιτικοί και υψηλόβαθμα στελέχη της εταιρείας, που εκμεταλλευόταν τον αντιδραστήρα, έγιναν προνομιακά αντικείμενα οργής και κατηγορήθηκαν για τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας.
Η απόσταση της Σεκιγκούτσι από τη χώρα της δημιουργεί μια ιδιότυπη συνθήκη, ένα μεταίχμιο μεταξύ εικόνων όπως το τσουνάμι –την οποία Γάλλοι φίλοι της χαρακτήριζαν εντυπωσιακή– και της πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που για τους Ιάπωνες είναι βιωμένη πολλές φορές. Αυτός είναι ο λόγος που οι Ιάπωνες είναι πειθαρχημένοι και ήρεμοι σε βαθμό απάθειας όταν συμβαίνουν τέτοια γεγονότα. Δεν φταίει ούτε η θρησκεία ούτε κάποια ιδιαίτερη κοσμοθεωρία – όπως ακούγεται συχνά εκείνες τις ημέρες· υπεύθυνη γι’ αυτά είναι η συνήθεια. Οι εικόνες από παλαιότερες καταστροφές που επανέρχονται στον νου της συγγραφέως είναι τόσο πολλές που αλληλοκαλύπτονται. Παρ’ όλα αυτά, στην προκειμένη περίπτωση η ίδια νιώθει περισσότερο μια «καλά προστατευμένη Παριζιάνα».
Oταν θα ταξιδέψει πια στην Ιαπωνία ο μεγαλύτερος κίνδυνος έχει περάσει και η κανονικότητα έχει αρχίσει να επανέρχεται. Συναντά φίλους και καταγράφει μια σφαιρικότερη εικόνα για τα γεγονότα μέσω των εμπειριών τους. Η ένταση μειώνεται επειδή πλέον δεν υπάρχει η απόσταση να λειτουργεί μεγεθυντικά για κάθε τι που συμβαίνει.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι λογοτεχνικές αναφορές σε καταστροφές στην ιαπωνική λογοτεχνία. Φίλοι, αλλά και η ίδια η Σεκιγκούτσι τις ανακαλούν. Ενας ποιητής σε μια εκδήλωση στο Παρίσι απαγγέλλει ένα ποίημα με θέμα τον σεισμό που το είχε επιλέξει μέρες πριν από την 11η Μαρτίου, άλλοι λογοτέχνες καταπιάνονται με αυτό το θέμα λίγες μέρες μετά την καταστροφή. Η λογοτεχνία και η γραφή είναι και αυτές στις κύριες θεματικές του βιβλίου.
Η συγγραφέας ανιχνεύει τη λειτουργία και τη χρησιμότητά τους σε αυτή την οριακή κατάσταση. Ξεχωρίζει το ημερολόγιό της από το υπόλοιπο λογοτεχνικό της έργο. Δρα ως «χρονικογράφος με την πρωταρχική έννοια του όρου». Γράφει για να ξορκίσει την πραγματικότητα, γράφει για να μπορέσει να αντεπεξέλθει σε αυτήν. Η αλήθεια είναι πως δεν τα καταφέρνει, γιατί όπως μαρτυρεί, είναι η πρώτη φορά που δεν γνωρίζει από πριν το τέλος αυτού που γράφει, για να παραδεχτεί αργότερα ότι θα είναι σίγουρα άσχημο.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, Τέχνες και Γράμματα, 04.07.2015
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου