Η Ιστορία στη γλώσσα του λαϊκισμού

 

Το γωνιακό κτήριο στον αριθμό 60 της πολυτελούς λεωφόρου Αντράσι, ξεχωρίζει εξαιτίας ενός μαύρου μεταλλικού περιγράμματος που όταν πέφτει ο ήλιος σχηματίζει με τη σκιά του τη λέξη «TERROR». Εκεί βρίσκεται το «Σπίτι του Τρόμου», το μουσείο που παρουσιάζει την ιστορία της Ουγγαρίας υπό τα δύο αυταρχικά καθεστώτα –το ναζιστικό και το κομμουνιστικό- τα οποία κυβέρνησαν από το 1944 και μετά, και ταυτόχρονα λειτουργεί και ως μνημείο αφιερωμένο στα θύματα της περιόδου.

Το συγκεκριμένο κτήριο φέρει έναν διπλό, βαρύ, συμβολισμό: ήταν το αρχηγείο της ναζιστικής κυβέρνησης του ουγγρικού ναζιστικού κόμματος «Σταυρωτά Βέλη», αλλά και της μυστικής αστυνομίας του κομμουνιστικού καθεστώτος μέχρι την επανάσταση του ’56.

Η ένταση του συμβολισμού εξανεμίζεται με το που ανοίγει την πόρτα του πλήρως ανακαινισμένου κτηρίου και βρίσκεσαι σε μία σκάλα χωρισμένη στα δύο, η μισή βαμμένη κόκκινη και η άλλη μισή μαύρη. Αυτός ο διόλου υπόρρητος συμβολισμός είναι η πρώτη επαφή με την βασική ιδέα του μουσείου: τα δύο κακά συνυπάρχουν ή –ακόμα πιο απλά- είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το τελευταίο γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο στη βιτρίνα όπου ο περιστρεφόμενος κορμός μιας αντρικής κούκλας φοράει ο μισός τη στολή των «Σταυρωτών Βελών» και ο άλλος μισός τη στολή της μυστικής αστυνομίας επί κομμουνισμού.

Στα χαμηλά φωτισμένα δωμάτια, υπό τους ήχους δυνατής, ατμοσφαιρικής μουσικής, οι μόνες πηγές φωτός είναι στραμμένες στα εκθέματα. Χρησιμοποιώντας οπτικοακουστικά μέσα ο σχεδιαστής του μουσείου προκαθορίζει όχι μόνο τι θα δει ο περιηγητής, αλλά και τα συναισθήματα που πρέπει να προκληθούν εκείνη τη στιγμή.

Τα σημεία του κτηρίου που θυμίζουν την ηλικία και την ιστορία του και οι πολλές μαρτυρίες που προβάλλονται σε βίντεο,  χάνονται μέσα σε ένα σκηνικό που θυμίζει περισσότερο ταινία παρά μουσείο. Σίγουρα δεν προκαλεί έκπληξη στον επισκέπτη ότι ο σχεδιαστής του μουσείου έχει εργαστεί ως σκηνογράφος στην ταινία Μεφίστο (1981).

Στόχος του μουσείου είναι, επικεντρώνοντας στο συναίσθημα και όχι στα ντοκουμέντα, να περιγράψει τον ουγγρικό λαό ως θύμα των εξωτερικών δυνάμεων, σχεδόν αποσιωπώντας ότι και το ναζιστικό, αλλά και το κομμουνιστικό κόμμα που κυβέρνησαν τη χώρα ήταν ουγγρικά. 

Το αποτέλεσμα είναι ένα εντυπωσιακό στην κατασκευή του μουσείο που μεταφέρει επιτυχημένα μία ακραία λαϊκιστική ανάγνωση της Ιστορίας. Το αποκορύφωμα βρίσκεται λίγο πριν την έξοδο, όταν σε δύο οθόνες που βρίσκονται η μία δίπλα η στην άλλη προβάλλεται δεξιά η πτώση του τείχους του Βερολίνου, και αριστερά τα εγκαίνια του μουσείου, τα οποία Βίκτορ Όρμπαν, κύριος εμπνευστής και δημιουργός του, μετέτρεψε σε προεκλογική εκδήλωση για τις επερχόμενες εκλογές του 2002.

Δημοσιεύτηκε σε ελαφρώς μικρότερη εκδοχή στα πλαίσια ενός αφιερώματος για την επέτειο της ουγγρικής επανάστασης του 1956 στην Καθημερινή, Τέχνες και Γράμματα, 06.11.2016, μαζί με κείμενα των Μαρία Τοπάλη και Κώστα Καλφόπουλου.