Επτά χρόνια ευτυχίας
μτφρ: Μάγκυ Κοέν
εκδ. Καστανιώτης, σελ. 184
Βλέποντας ένα μικρό κενό ανάμεσα σε δύο πολυκατοικίες στη Βαρσοβία, ο Πολωνός αρχιτέκτονας Γιακούμπ Σέσνι αποφάσισε να χτίσει εκεί ένα από τα μικρότερα σπίτια στον κόσμο, προς τιμήν του Ετγκαρ Κέρετ. Του έδωσε και το όνομά του, γιατί αντιπροσωπεύει, με τις διαστάσεις του, τα διηγήματα του Ισραηλινού συγγραφέα: «Οσο το δυνατόν πιο μικρά και μινιμαλιστικά». Αν θα ήθελε μεγαλύτερη ακρίβεια θα έπρεπε, μπαίνοντας κανείς στο στενό σπίτι, να βρεθεί σε έναν απρόσμενα μεγάλο χώρο· όχι για να υποδηλωθεί το μέγεθος, η σημαντικότητα και η αξία των διηγημάτων του –αυτό είναι υποκειμενικό–, αλλά για να καταδειχτεί η έκπληξη που έρχεται μέσα από την ανατροπή.
Το τελευταίο βιβλίο του Κέρετ, «Επτά χρόνια ευτυχίας», το πρώτο μη μυθοπλαστικό έργο του, είναι μια συλλογή από ολιγοσέλιδα κείμενα στα οποία περιγράφει τη ζωή και την καθημερινότητά του. Το κάτω άκρο του χρονικού διαστήματος του τίτλου σηματοδοτείται από τη γέννηση του γιου του. Αναπόφευκτα, ένας σημαντικός αριθμός κειμένων σχετίζεται με την πατρότητα και με τις αλλαγές που επήλθαν στη ζωή του από εκείνη τη στιγμή. Τρομοκρατικές επιθέσεις ή κάποια επικείμενη πολεμική σύρραξη αποκτούν πλέον άλλη δυναμική. Η στρατιωτική θητεία του παιδιού γίνεται θέμα συζήτησης για τους γονείς, παρότι δεν έχουν περάσει ούτε δύο χρόνια από τη γέννησή του. Ενώ η γυναίκα του είναι κατηγορηματικά αρνητική στο ενδεχόμενο της θητείας, ο Κέρετ στέκεται σαστισμένος απέναντι σε κάτι φαινομενικά τόσο μακρινό.
Παράλληλα, ο Κέρετ γράφει για τα ταξίδια που κάνει στο πλαίσιο της προώθησης των βιβλίων του και την επαφή του με τον κόσμο που συναντά. Τα κείμενα στα οποία πρωταγωνιστεί είναι τα πιο γκροτέσκα και ειρωνικά. Δεν χρησιμοποιεί κανένα φίλτρο αυτοπροστασίας όταν γίνεται ο ίδιος ο ήρωας των ιστοριών του.
Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει όταν γράφει για τα άλλα μέλη της οικογένειάς του. Αντιμετωπίζει με την ίδια γλυκύτητα και αγάπη την υπερορθόδοξη αδελφή του, που ζει στην πιο ορθόδοξη συνοικία της Ιερουσαλήμ, και τον ακτιβιστή μεγαλύτερο αδελφό του, που πάντα θαύμαζε και προσπαθούσε να μιμηθεί. Στο κείμενο όπου αναφέρει το «σπίτι» του στην Πολωνία, αφηγείται τη συγκινητική ιστορία της μητέρας του, η οποία γεννήθηκε και έζησε στη Βαρσοβία και ήταν η μόνη από την οικογένειά της που γλίτωσε από το Ολοκαύτωμα. Ετσι φτάνουμε στο άνω άκρο του χρονικού ορίου του τίτλου, που σηματοδοτείται από τον θάνατο του πατέρα του. Οσο πλησιάζουμε στο τέλος, αυξάνονται οι αναφορές σε εκείνον και στην αρρώστιά του. Η συνθήκη της πατρότητας αντιστρέφεται πλέον. Εδώ ο πατέρας Κέρετ γίνεται πάλι γιος.
Χωρίς να πρωταγωνιστεί καθεαυτή σε κανένα κείμενο, η θεματική που διατρέχει εγκάρσια το βιβλίο είναι η καθημερινότητα σε μια χώρα όπου οι κάτοικοι βρίσκονται διαρκώς σε επιφυλακή, όπου στο νοσοκομείο που γεννιέται ένα παιδί περιθάλπονται ταυτόχρονα και οι τραυματίες από την παρακείμενη τρομοκρατική επίθεση. Αυτή την έντονη πραγματικότητα ο Κέρετ αντιμετωπίζει με γλυκόπικρο χιούμορ. Οταν ένας φίλος τού δίνει «πληροφορίες» για μια επικείμενη επίθεση ενάντια στο Ισραήλ, ο Κέρετ με τη γυναίκα του αναβάλλουν τις εργασίες του σπιτιού, γιατί «δεν υπάρχει λόγος να επιδιορθώσουν τίποτε αν η πόλη σβηστεί από τον χάρτη σε δυο μήνες». Το δημοφιλές παιχνίδι Angry Birds ταυτίζεται με τον φονταμενταλισμό και την τρομοκρατία, και όταν, χτυπούν οι αντιαεροπορικές σειρήνες, τη στιγμή που οδηγούν, για να πείσει τον γιο του να ξαπλώσει στο έδαφος ακολουθώντας τις επίσημες οδηγίες, εφευρίσκει στιγμιαία ένα παιχνίδι που το ονομάζει «σάντουιτς με παστράμι».
Ολα τα κείμενα του βιβλίου είναι εξίσου ευφάνταστα με το σύνολο της διηγηματογραφίας του Κέρετ. Στα περισσότερα συναντούμε μια ανατροπή, ένα παιχνίδισμα της σκέψης του συγγραφέα ο οποίος διαθλά την πραγματικότητα και τη χειρίζεται με μαεστρία για τις ανάγκες του κάθε κειμένου. Ανακαλύπτουμε έτσι ότι τα σουρεαλιστικά διηγήματά του δεν είναι όλα προϊόν μιας συγγραφικής τεχνικής, αλλά είναι περασμένα μέσα από το προσωπικό του κάτοπτρο απ’ το οποίο περνάει και η ίδια η πραγματικότητά του, όπως τουλάχιστον αποτυπώνεται στα «επτά χρόνια ευτυχίας» του.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, Τέχνες και Γράμματα, 03.07.2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου